Bhai Gurdas Ji | Short Biography in Punjabi
इसे हिन्दी में पढने के लिए क्लिक करें
ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ | ਸੰਖੇਪ ਜੀਵਨ ਬਿਓਰਾ
ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਵਿਆਖਿਆਕਾਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਿਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਜੀ ਨੂੰ ਸੱਮਝਣ ਦੀ ਕੁੰਜੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ 1551 ਈ. ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਪਿੰਡ ਬਾਸਰਕੇ ਗਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ । ਉਹ ਭਾਈ ਈਸ਼ਰ ਦਾਸ ਜੀ ( ਗੁਰੂ ਅਮਰ ਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਚਚੇਰੇ ਭਾਈ ) ਅਤੇ ਬੀਬੀ ਜੀਵਨੀ ਜੀ ਦੀ ਇਕਲੌਤੀ ਔਲਾਦ ਸਨ । ਜਦੋਂ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਉਮਰ ਲੱਗਭੱਗ 3 ਸਾਲ ਸੀ ਤੱਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਂ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦੇ 12 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਯਤੀਮ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਅਮਰ ਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਗੋਦ ਲੈ ਲਿਆ ।
1579 ਈ. ਵਿੱਚ ਚੌਥੇ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ, ਗੁਰੂ ਰਾਮ ਦਾਸ ਜੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਸਿੱਖੀ ਧਾਰਨ ਕਰ ਲਈ । ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਮਾਤਾ (ਮਾਤਾ ਭਾਨੀ ਜੀ) ਦੇ ਚਚੇਰੇ ਭਾਈ ਵੀ ਸਨ । ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੁਆਤੀ ਸਿੱਖਿਆ ਗੁਰੂ ਅਮਰ ਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ । ਜਿੱਥੇ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ, ਬ੍ਰਿਜਭਾਸ਼ਾ, ਫਾਰਸੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ । ਉਨ੍ਹਾਂਨੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ੁਰੁਆਤੀ ਸਾਲ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਅਤੇ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਏ । ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਦਿੱਲੀ – ਲਾਹੌਰ ਮਾਰਗ ਉੱਤੇ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਹੋਕੇ ਅਕਸਰ ਗੁਜਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਸੰਤਾਂ, ਮਹਾਂਪੁਰਖਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣ ਦੇਸ਼ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਕਾਫ਼ੀ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ । ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਵਾਰਾਣਸੀ ਚਲੇ ਗਏ, ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। ਗੁਰੂ ਅਮਰ ਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਬਾਅਦ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗੱਦੀ ਦੇ ਵਾਰਿਸ ਗੁਰੂ ਰਾਮ ਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਗਰਾ ਵਿੱਚ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ।
ਗੁਰੂ ਰਾਮ ਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣੇ ਦੇ ਬਾਅਦ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਵਾਪਸ ਪੰਜਾਬ ਆ ਗਏ । ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਅਤੇ ਪਰਖ ਕਰਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ । ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਿਰ ਸਾਹਿਬ (ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ ) ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ । ਗੁਰੂ ਰਾਮ ਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਦੇਹਾਂਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਪੰਜਵੇਂ ਗੁਰੂ ਥਾਪਿਆ ਗਿਆ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਕਾਫ਼ੀ ਨਜਦੀਕੀ ਸੰਬੰਧ ਬਣੇ ਰਹੇ । ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਾਮਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੰਨਦੇ ਸਨ ।
ਧਾਰਮਿਕ ਮੋਬਾਇਲ ਵਾਲਪੇਪਰ ਡਾਉਨਲੋਡ ਕਰੋ
ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ 40 ਵਾਰਾਂ ( ਗਾਥਾਗੀਤ ) ਅਤੇ 556 ਕਬਿੱਤ ( ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਦੋਨਾਂ ਰੂਪ ) ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦਾ ਸੱਭ ਤੋਂ ਉੱਤਮ ਨਮੂਨਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 1604 ਵਿੱਚ ਪੰਜਵੇਂ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ, ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਸੰਕਲਿਤ ਸਭ ਤੋਂ ਪਵਿੱਤਰ ਸਿੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥ, ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ( ਸ਼੍ਰੀ ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ ਜੀ ) ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਦਾ ਵੀ ਸੁਭਾਗਾ ਅਵਸਰ ਮਿਲਿਆ । ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਹੋਰਨਾਂ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੀ ਲਿਖਾਈ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਚਾਰ ਹੋਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀਆਂ ( ਭਾਈ ਹਰਿਆ, ਭਾਈ ਸੰਤ ਦਾਸ, ਭਾਈ ਸੁਖਾ ਅਤੇ ਭਾਈ ਮਨਸਾ ਰਾਮ ਜੀ ) ਦੇ ਕਾਰਜ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਅਤੇ ਦੇਖਰੇਖ ਵੀ ਕੀਤੀ । ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸਿਰਜਣਾ ਨੂੰ ਸਾਮੂਹਕ ਰੂਪ ਤੇ “ਵਾਰਾਂ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ” ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਸਿੱਖ ਸਾਖੀਆਂ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪੜ੍ਹੋ ਜੀ
ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਧਾਰਮਿਕ ਅਸਥਾਨ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਛਵੇਂ ਗੁਰੂ, ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ 15 ਜੂਨ 1606 ਨੂੰ ਕੀਤੀ । ਇਸਦੀ ਨੀਹ ਆਪ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਰੱਖੀ ਸੀ । ਬਾਕੀ ਦੀ ਸੰਰਚਨਾ ਬਾਬਾ ਬੁਢਾ ਜੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ । ਕਿਸੇ ਵੀ ਰਾਜਮਿਸਤਰੀ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਸੰਰਚਨਾ ਦੇ ਉਸਾਰੀ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਨਹੀਂ ਸੀ । ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਖੁਦ ਇਸ ਤਖ਼ਤ ਦੇ ਸੰਰਕਸ਼ਕ ਸਨ । ਜਦੋਂ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਜਹਾਂਗੀਰ ਨੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਲੋਕਪ੍ਰਿਅਤਾ ਵਲੋਂ ਈਰਖਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ 31 ਦਿਸੰਬਰ 1612 ਨੂੰ, ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਗਵਾਲੀਅਰ ਕਿਲੇ ਵਿੱਚ ਕੈਦ ਕਰ ਲਿਆ, ਤੱਦ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਬਾਬਾ ਬੁਢਾ ਜੀ ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੀ ਹਰਮੰਦਿਰ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਨੂੰ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਜੱਥੇਦਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੇਣ ਲਈ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਸੀ । ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਜੱਥਾ ਲੈਕੇ ਗਵਾਲੀਅਰ ਵੀ ਗਏ ।
ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਗੁਰੂਧਾਮਾਂ ਤੋਂ ਲਾਇਵ ਕੀਰਤਨ ਅਤੇ ਕਥਾ ਸ੍ਰਵਣ ਕਰੋ
ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ, ਕਾਬਲ, ਕਸ਼ਮੀਰ, ਰਾਜਸਥਾਨ ਅਤੇ ਵਾਰਾਣਸੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਨੇਕ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਿਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਨਾਮ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦਾ ਸਹੀ ਰਸਤਾ ਵਖਾਇਆ । ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਨੂੰ ਚਾਰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨਾਂ ਦਾ ਸਾਥ ਕਰਨ ਦਾ ਸੁਭਾਗ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ । ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਨਿਧਨ 25 ਅਗਸਤ 1636 ਨੂੰ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਛੇਵੇਂ ਗੁਰੂ, ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਖੁਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੰਤਮ ਸੰਸਕਾਰ ਦੀ ਸਾਰੀ ਰਸਮ ਨਿਭਾਈ । ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਨਾ ਸਿਰਫ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੇ ਵਿਆੱਖਾਕਾਰ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਸਨ, ਬਲਕਿ ਉਹ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਚਲਦੇ ਫਿਰਦੇ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ ਸਨ । ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਇਤਹਾਸ ਦਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੁੰਦਰ ਦਸਤਾਵੇਜੀਕਰਣ ਕੀਤਾ।
Waheguru Ji Ka Khalsa Waheguru Ji Ki Fateh
— Bhull Chukk Baksh Deni Ji —
List of dates and events celebrated by Sikhs.
| Gurpurab Dates | Sangrand Dates | Puranmashi Dates | Masya Dates | Panchami Dates | Sikh Jantri | DOWNLOAD GURBANI QUOTES | GURU GOBIND SINGH JI DE 52 HUKAM |
